Geopolityka i zasady. Studia z dziejów polskiej myśli politycznej

Opis

Marek Kornat przedstawia położenie międzynarodowe II Rzeczypospolitej w drugiej połowie lat 30. i główne wówczas koncepcje polskiej polityki zagranicznej, tworzące punkt odniesienia dla rozważań Bocheńskiego. Maciej Zakrzewski pozwala skonfrontować idee autora “Między Niemcami a Rosją” z tezami innego słynnego konserwatywnego myśliciela międzywojennej Polski – Stanisława Cata-Mackiewicza. Rafał Habielski wskazuje na znaczenie dziedzictwa ideowego Bocheńskiego – bliskiego w latach 30. współpracownika Jerzego Giedroycia – dla kształtowania stanowiska paryskiej „Kultury” i tym samym pośredni jego wpływ na główne kierunki myślenia o polskiej polityce wschodniej w ostatnich dziesięcioleciach. Krzysztof Mazur analizuje refleksję geopolityczną pierwszej „Solidarności”, skłaniając tym samym do zastanowienia, na ile koncepcje z II RP mogły być użyteczne w sytuacji, której zaistnienia Adolf Bocheński bardzo się obawiał: gdy Polakom znowu przyszło się borykać z problemem braku niepodległego państwa, przy niegasnącym pragnieniu odgrywania podmiotowej roli w polityce międzynarodowej. Tekst Piotra Bajdy obrazuje z kolei, jak bardzo w naszym myśleniu o geopolityce zredukowaliśmy znaczenie Europy Środkowej – a to dla Bocheńskiego było nie do pomyślenia, o czym świadczą choćby poświęcone tej części kontynentu, obszerne fragmenty “Między Niemcami a Rosją” i wiele pomniejszych artykułów. Przemysław Żurawski vel Grajewski porównuje geopolityczne położenie II i III RP, przedstawiając katalog zasad – podobnie jak w latach 30. czynił to Adolf Bocheński – które powinny stanowić fundament rozważań o polityce zagranicznej państwa. Wreszcie Arkady Rzegocki podkreśla w swym szkicu nieustającą, mimo czasem bardzo dynamicznych zmian w sytuacji międzynarodowej, wagę pracy intelektualnej nad rozumieniem racji stanu Rzeczypospolitej i przekuwaniem jej na praktyczne programy polityczne – która to idea przyświecała całej publicystyce Bocheńskiego.

Druga część książki nawiązuje do dorobku Adolfa Bocheńskiego jako myśliciela i polityka konserwatywnego. Chętnie powoływał się on zwłaszcza na dziedzictwo krakowskich „Stańczyków”, uznając się za kontynuatora – choć w zmienionych realiach i nie bez zastrzeżeń – ich idei politycznych. Rafał Matyja proponuje refleksję nad tym, czy myśl polityczna współczesnej Polski może pokusić się o podobną ciągłość w odniesieniu do idei zawartych w dorobku myślicieli II Rzeczypospolitej. Pytanie to dla konserwatystów – przywiązanych do tradycji, niekiedy programowo wręcz dążących do jej twórczego adaptowania do nowych okoliczności – ma zasadnicze znaczenie. Równie wielką wagę ma dla nich wyzwanie odnalezienia się w politycznych i społecznych realiach, które nie sprzyjają realizacji ich zasad i skłaniają – np. w imię osiągania założonych celów w rywalizacji partyjnej – do daleko idących kompromisów, nielicujących niekiedy z ideowymi fundamentami tego nurtu. Jak sobie radziły z tym (bądź nie radziły) środowiska konserwatywne II Rzeczypospolitej, ukazują w swoich tekstach Andrzej Chojnowski i Krzysztof Kawalec. Ich analizy skłaniają do zastanowienia się nad pytaniem: co może uchodzić za rdzeń polskiego konserwatyzmu politycznego, a co stanowi jedynie partykularny interes grup społecznych i politycznych, czyniących z niego w sferze propagandowej wyznacznik swojej tożsamości? Konserwatywne dylematy polityczne przedstawiają także Włodzimierz Bernacki i Piotr Koryś, pokazując spory, jakie narosły wokół konserwatywnego rozumienia realizmu politycznego – w sporach tych Adolf Bocheński brał jako publicysta czynny udział.